Snažne analgetike u Americi nazivaju painkiller – ubica bola! U pitanju su opioidi, opioidni analgetici koji se zbog jakog dejstva prepisuju onkološkim bolesnicima, osobama s hroničnim bolovima i nakon teških operativnih zahvata. Ali, osim za “ubijanje” fizičkih bolova počeli su da se koriste i za takozvane duševne boli, te su opioidi postali droga po mjeri današnjice, za zaboravljanje banalnih problema. Jeftini su, legalni i jednostavnije ih je nabaviti nego drogu.
Amerika se suočava s tragedijom koja dobiva sve veće razmjere, jer je zavisnost sve izraženija, a lanac smrti sve duži, zbog djelovanja dvije osnovne supstance. To su oksikodon (oxycodone), koji je u Americi uzrokovao više smrtnih slučajeva nego heroin i kokain zajedno, a sadrže ga lijekovi OxyContin, Percodan i Percocet, te hidrokodon (hydrocodone), ima ga u Vicodinu (“proslavio” ga je dr Haus u istoimenoj seriji, a Eminem ne može bez njega). Osim njih, opasan je i fentanil (fentanyl), sto puta snažniji od morfina, zbog čega se koristi u vrlo malim dozama i to u obliku transdermalnih flastera. Brojevi dovoljno govore: tokom posljednje decenije umrlo je 15.000 Amerikanaca zbog predoziranja analgeticima, a u 17 država su jedan od glavnih uzročnika nasilnih smrti. Potrošnja oksikodona je za šest godina porasla za 152%, a kod preprodavača jedna tableta košta 50 dolara. Između 2004. i 2009. podine dvostruko je porastao broj samoubistava analgeticima među muškarcima starosti od 35 do 39 godina, a triput je veći kod starijih od 50 godina. Zabilježeni su slučajevi novčanog kažnjavanja i ljekara i farmaceutskih kuća. Nesavjesni ljekari, koji su plaćani na osnovu broja izdatih recepata s njihovim lijekovima određenih farmaceutskih kompanija, nisu imali mjere te su za običnu glavobolju ili zubobolju davali izuzetno snažne analgetike.
Droga za “opšte dobro” pojedinca
Promijenjena je slika tipičnog zavisnika: to više nije mladi mladi crnac iz geta nego bijelac srednjih godina iz rezidencijalnog kvarta, a među žrtvama je mnogo poznatih osoba iz svijeta šou biznisa. Promijenjen je i odnos prema drogama: od 80-ih do 90-ih korištenje je smatrano devijantnim ponašanjem i vidom otuđenja, od 90-ih do prvih godina novog milenija dopingom neophodnim za uspješan seks i/ili karijeru, a posljednjih godina droga konzumira se u utilitarističkom smislu, za “opšte dobro” pojedinca nezadovoljnim životom, jer sve želi odmah, lako, besplatno i dostupno. Pojedinca koji se ne smatra ovisnikom, jer će sutradan biti OK, kojem tableta samo pomaže da ne razmišlja previše i lakše prebrodi dan. “Kuga počinje da se širi na Evropu: u Velikoj Britaniji se tokom posljednje decenije učetverostručila potražnja za receptima, a painkiller je sve češće u rukama adolescenata, koji ih u potrazi za legalnim opijatima pronalaze u kućnim apotekama svojih roditelja. Takođe je sve više online apoteka koje na sniženjima nude neodobrene lijekove, s lažnim etiketama i nepoznatog porijekla, među kojima je veliki broj analgetika”, upozorava Guardian.
Od 2010. sve je manje “tradicionalnih” konzumenata droge, jer raste broj onih koji koriste nove supstance, reklamirane na internetu (sintetičke droge, takozvane designer drugs), dostupne za malo novca. Današnje generacije pokazuju manju toleranciju prema fizičkoj boli, lako posežu za analgeticima, nemajući pritom dovoljno saznanja o njihovom djelovanju niti eventualnim posljedicama zloupotrebe ljekova, niti o tome žele razmišljati. “U današnje vrijeme ekonomske krize, adolescentima nedostaje optimizma, sve se manje druže, usamljeni su, povučeni i skloni depresiji. Ne žele brinuti ni o čemu, ne žele razmišljati o problemima, niti osjećati odgovornost. Cijela jedna generacija nema jasan koncept o zavisnosti, ne poznaje etičke i socijalne implikacije, smatraju da su rođeni s iskustvom potrebnim za život. Kao da nastaje jedna nova kultura u kojoj su analgetici sve zastupljeniji”, kaže Rikardo C. Gati, italijanski ljekar, psihijatar i psihoterapeut. Ali, opioidi su, kako je objašnjeno u magazinu Neuropsychopharmacology, takozvana gateway faza: ko je počeo s korištenjem oksikodona pet puta je više izložen riziku da postane zavisnik od onog koji počne s marihuanom. A tu je javlja novi problem, jer je sljedeći korak uglavnom prelazak na heroin, zbog sličnog djelovanja na organizam. U Italiji predviđaju da će konzumiranje heroina porasti oko 37% do 2015. godine, upravo zbog sve veće potražnje za snažnim analgeticima.
GRACIJA 9/2013.
Priredila Snežana Crkvenjaš
