U članku jednog američkog medicinskog magazina neko je hipohondre definisao majstorima za interpretaciju simptoma. Tačnije, osobama koje su uvijek spremne na osluškivanje signala vlastitog tijela i objašnjavanje istih na dramatičan način: glavobolja se tumači kao neizlječiva bolest mozga, probadanje u grudima kao skori infarkt, a mrlja na koži kao maligna pojava. Takvih znakova je bezbroj i veoma su česti kod hipohondara, osoba koje u tolikoj mjeri osjećaju nekontrolisan strah od bolesti da stalno misle kako ih je zadesila. Ne mogu ni pročitati neki članak o zdravlju ili gledati emisije sa zdravstvenim temama a da ne postanu ubijeđeni da imaju problem o kojem se govori. A internet je njihovo najgore prokletstvo: upisuju simptome u Google i svaki put upuštaju se u sve strašniju avanturu potrage za rezultatima na medicinskim sajtovima i blogovima kako bi sami sebi postavili dijagnozu. Psihijatri objašnjavaju da je fokusiranje na najteže bolesti dio mehanizma koji upravlja ponašanjem jednog hipohondra, njegovim odnosom prema tijelu i zdravlju. Neizlječive bolesti često su one s najrazličitijim simptomima koje nije lako identifikovati, a teže ih je medicinski negirati.
Umišljeni bolesnici
Iako su godinama predmet podsmijeha i raznih šala na svoj račun u stilu čuvenog reditelja Vudija Alena, jednog od najpoznatijih i najočitijih slučajeva ove vrste, novija istraživanja pokazala su da su takozvani “umišljeni bolesnici” takvi samo do određene tačke. Hipohondrija će se smatrati bolešću, kompleksnim fenomenom s biološkim, neurohemijskim i psihološkim aspektima, te kao takva biti tretirana i liječena. U Americi je ustanovljeno da je 5% pacijenata koji se obrate ljekaru hronično zabrinuto za vlastito zdravlje, što prevedeno u dolare znači da se godišnje potroši 20 milijardi dolara na nepotrebne kliničke preglede. Danas se hipohondrija smatra neurovegetativnom smetnjom koja ima mnogo zajedničkih tačaka s bolestima kao što su anksioznost, opsesivno-kompulzivni sindrom i depresija (smatra se da je čak 70% hipohondara depresivno). Takve patologije obično negativno utiču na način života i društveni život osoba koje od njih pate.
Ako ne jedeš, boliće te stomak!
Ako u kinematografiji i literaturi osobe opsjednute vlastitim zdravljem izazivaju simpatiju, saosjećanje i šale (kao, naprimjer, epitaf na grobu hipohondra – Jesam vam rekao da sam bolestan), na polju medicine ozbiljno se istražuju terapije koje bi im pomogle da prevaziđu ovaj problem. Dok hipohondar usmjerava pažnju na svaki, makar i najsitniji signal vlastitog tijela, interpretirajući ga na pogrešan način, u normalnim uslovima takve signale ne bi ni primjećivali.
Američki psiholog Mark Levin to je opisao kao upornu, svakodnevnu nemogućnost ignorisanja sitnih uobičajenih tegoba koje ostali ljudi jedva primjećuju. Praktično dolazi do pojačane percepcije zbog koje briga o eventualnoj bolesti postaje centralni element onog što psiholozi nazivaju slikom o sebi, što je jedna od osnova na kojoj se razvija identitet.
Svima se, naravno, dese periodi intenzivnijeg stresa, kada se nervoza i nemir penju do opasnih visina, tokom kojih ponekad drugačije razmišljamo o vlastitom zdravstvenom stanju. Najčešće tada na drugi način tumačimo signale koje nam tijelo šalje, jer smo u posebnom stanju napetosti, što je sasvim uobičajeno. Stvar se mijenja kada takvo psihičko stanje postaje hronično, kada se često ponavlja, (neki naučnici odredili su period od šest mjeseci u kontinuitetu) i to uvijek zbog sličnih uzroka. Ponavljanje ponekad nastaje zbog određenih fizioloških procesa, kao što su lupanje srca i disanje, kada se počinje pažljivo kontrolisati i pratiti svaki fizički signal. Veoma je važna i takozvana kognitivna distorzija, zbog koje se nastoji koncentrisati isključivo na negativno tumačenje simptoma, ne obraćajući pažnju na informacije koje bi dovele do suprotnog zaključka.
Do nastanka hipohondrije uglavnom dolazi kod osoba čije osjećaje tokom odrastanja odrasli nisu korektno tumačili, nego su im pridruživali eventualne fizičke smetnje (Neće da pliva, možda se ne osjeća dobro! Ako ne jedeš, boliće te stomak!). Zbog toga je hipohondriju najefikasnije tretirati kognitivno-bihevioralnim pristupom (terapeut procjenjuje i analizira interakcije pojedinca u odnosu na misli, emocije i ponašanje, pomažući mu da ih prepozna), eventualno u kombinaciji sa ljekovima, kako bi pacijent bio spreman da prihvati rizik (Mogao bih biti bolestan!) i postati svjestan vlastitog straha. Pacijent s vremenom nauči da se koncentriše na procese koji su aktivirali negativna razmišljanja, ne dajući im da se dalje razvijaju u pesimizam.
GRACIJA 139/31. avgust 2018.
Priredila Snežana Crkvenjaš
