Kćerka Džavaharlala Nehrua, prvog premijera nezavisne i slobodne Indije, Indira Gandi vladala je Indijom u dva mandata, od 1966. do 1977. i od 1980. do 1984. Postala je nacionalna heroina u najuspješnijim razdobljima rukovođenja i modernizacije zemlje, zbog čega je mnogi smatraju sudbonosnom ženom Indije. U međunarodnim odnosima zalagala se za mir, odbranu nezavisnosti i neutralnosti Indije. Jedan od najistaknutijih aktera u pokretu nesvrstanih, Indira Gandi razvijala je prijateljske odnose Indije i SFRJ i bila iskreni poštovalac Josipa Broza Tita, nekadašnjeg predsjednika socijalističke Jugoslavije.
Pogledajte ovu objavu na Instagramu.
243 DANA ZATVORA Kao politički lik, Indira Gandi javlja se u vrijeme studija u Velikoj Britaniji, kada je, zbog učešća u pokretu za nezavisnost Indije pod vodstvom Mahatme Gandija, bez pravog razloga uhapšena i u zatvoru provela 243 dana. Vrativši se u domovinu, postaje rukovodilac socijalnih i zdravstvenih ustanova, kasnije je član Izvršnog odbora UNESCO-a i lider Kongresne partije koja će s njom doživjeti zlatno doba. U državni parlament prvi put ulazi 1964. i tada počinje njen državnički i politički uspon u zemlji koju su decenijama raspinjali nacionalni, etnički i religijski sukobi, te ekonomski problemi najšireg dijela stanovništva. Jedina žena premijer u istoriji Indije, prvi put stigla je na čelo države nakon iznenadne smrti Lala Bahadura Šastrija, u čijem je kabinetu bila ministar informisanja. Izabrana je kao kompromisno rješenje između brojnih stranačkih lidera, suparnika i pretendenata na premijersku fotelju, uvjerenih da će sa njom lakše manipulisati.
DOBRA VREMENA Uprkos jakoj opoziciji, tokom prvog razdoblja uspjela je socijalnom politikom da postigne više u materijalnom jačanju stanovništva nego iko prije nje; privoljela je bogate na plaćanje poreza, podigla nacionalnu, finansijsko-privrednu i radnu disciplinu. Novim mjerama stimuliše razvoj agrikulturnog programa Zelena revolucija, pogotovo želeći da unaprijedi selo proizvodnjom mlijeka i drugih proizvoda. Dok su trajala dobra vremena, Gandijevu su u Indiji, obilježenu jazom između bogatih i siromašnih, zvali junakinjom. Međutim, više unutrašnjih i spoljnjih faktora proizvelo je krizu, sjever zemlje sve češće razdiru demonstracije zbog visoke inflacije, korupcije u društvu i pada životnog standarda. Izostali su i željeni efekti Zelene revolucije. Popularnost Indire Gandi dodatno će se poljuljati 1975. kada je vrhovni sud proglašava krivom zbog grešaka u izborima 1971. i nalaže joj da se povuče sa položaja. Već je stekla brojne neprijatelje, a izražen politički uticaj sina Sandžaja iritirao je mnoge. Tražila je uvođenje vanrednog stanja, vlast je oklijevala, da bi ona iskoristila ustavni član i zavela vanredno stanje tokom kojega se obračunala sa mnogim protivnicima. Na izborima koje raspisuje 1977. godine, premijerka Gandi i Kongresna stranka doživjeće poraz.
Pogledajte ovu objavu na Instagramu.
DRAMATIČNI SUKOBI Indira i Sandžaj odgovarali su pred sudom zbog više prekršaja, ali drugo suđenje vratilo joj simpatije i povratak na vlast 1980. bio je trijumfalan. Pobijedila je protivnike sa parolom da je Indiji bolje da njome vlada ona, Indira Gandi, koja to može i zna, nego koalicija konzervativaca i maoista. Drugo razdoblje premijerske vlasti bilo je veoma dramatično, obilježile su ga država Pendžab, nacionalni, etnički i religijski sukobi. U središtu su nezadovoljni Siki (Sikhi) koji zamjeraju državi da ih diskriminiše u političkom i kulturnom pogledu. Najmilitantniji među njima koristili su silu i terorističke akcije, a međusobna netrpeljivost Hindusa i Sika završavala se oružanim sukobima i masakrima. Jedan od najžešćih zbio se u Amristaru. Država je jakim mjerama nastojala da normalizuje stanje, premijerka u junu 1984. angažuje armiju kako bi Sike privoljela da napuste Zlatni hram. Operacija poznata pod imenom Plava zvijezda nije donijela nikakvo rješenje, ostavila je samo stotine mrtvih. Sukobi i stradanje se nastavljaju, a nezadovoljstvo Sika kulminiralo je atentatom na premijerku Gandi.
ATENTAT Ujutro, 31. oktobra 1984. godine, krenuvši u kabinet na intervju sa Piterom Justinovim, na izlazu iz rezidencije, Indiru Gandi ubila su dvojica Sika, njenih tjelohranitelja. Umrla je na putu do bolnice. Vijest o smrti objavljena je znatno kasnije, dok je Gandijeva u međuvremenu operisana u Institutu medicinskih nauka, gdje su joj ljekari iz tijela izvadili 31 metak. Kremirana je 3. novembra blizu Raj Gata, na mjestu koje se zove Shakti Sthal. Istog dana kada je izvršen atentat, još dok je cijela zemlja bila u šoku, Indirin sin Radživ položio je zakletvu za novog premijera. Ubijen je 1991. godine u atentatu koji su izvršili militantni Tamilski tigrovi.
OČEV OSLONAC U braku sklopljenom između Džavaharlala Nehrua, perspektivnog advokata školovanog na engleskom koledžu, bogatog Indijca evropeiziranih navika, i lijepe Kamale, 19. novembra 1917. rođena je kćerka Indira Prijadaršini, njihovo jedino dijete. Odrastajući u Alahabadu u porodičnoj rezidenciji Nehruovih, školovala se u rodnom gradu, dijelom u Švajcarskoj, gdje je Indirina majka često odlazila na liječenje od tuberkuloze. Pohađala je ugledne indijske i evropske škole te Somerville College na Oksfordu. Bilo joj je jedva 18 godina kad je umrla majka Kamala i od tog časa kćerka i otac postaju bliži. Za Nehrua će kćerka Indira biti jedini oslonac u vrijeme političke karijere i njegov vjerni pratilac na mnogim putovanjima po Indiji. Mimo očeve želje, Indira se 1942. udala za mladog, ocu nesimpatičnog advokata Feroza Gandija (nije bio u srodstvu sa Mahatmom Gandijem), kojeg je upoznala tokom studija u Engleskoj. Rodila je dva sina, Radživa (1944) i Sandžaja (1946), i ostala do kraja odana supruga u braku koji počinje da gubi privlačnost zbog različitih ambicija i poljuljane vjernosti među partnerima.
NESREĆNI BRAK Načet iznutra, ovaj brak najjače se zaljuljao u času kada je Feroz odlučio da započne samostalan politički život. Želio je da se otarasi reputacije Nehruovog zeta, da ispliva iz sjenke Nehruovog autoriteta i, napušta kuću. Tako je započelo razdvajanje partnera, jer i Indira prihvata očevu ponudu službene hostese u rezidenciji i savjetnika. Prije nego što je Feroz uspio da konsoliduje političku karijeru, doživio je srčani udar i umro 1960. godine. Mada se u tom času šaputalo o Ferozovim muškim aferama, Indira Gandi je ćuteći prelazila preko svega. Iako su je govorkanja pogađala, Indirin nesrećni brak nikada nije pretresan u medijima, nikada se nisu čule priče i skandali, uglavnom zahvaljujući njenoj suzdržanosti.
BRIŽNA MAJKA U odnosu na Indiru državnicu, gotovo da je neprepoznatljiva Indira majka. Brižna, prisna, povjerljiva, ona je roditelj koji uvijek strepi i uzbuđuje se oko svega što se tiče njenih sinova. Voljela ih je, ali od toga nije pravila javnu predstavu, kao što se nije znalo da je mnogo više voljela snahu Sonju, nego Sandžajevu Menaku. U svemu različiti, Sandžaj više temperamentan, nestrpljiv, neobuzdanog duha, bio je bliži majci u godinama njenog političkog uspona, dok je Radživ povučen, mirniji i zaokupljen biznisom. Ponekad se u Indiji raspravljalo o tome da li su Indirini sinovi pripremani da u politici nastave porodičnim stopama, ali ona to nije htjela da prizna. Istina ili ne, ipak, Indija je prigovarala Sandžaju na žestini u primjeni programa sterilizacije zbog kontrole rađanja, zamjerajući mu da se ponaša kao da je Indija njegov feud. Nakon tragične pogibije Sandžaja u avionskoj nesreći 1980. godine, svijet više nije bio isti za Indiru Gandi. Jednom prilikom, kada su je novinari upitali šta smatra svojim najvećim neuspjehom, odgovorila je: “Smrt voljenog sina.”
USAMLJENA VLADARKA Bila je u zrelim godinama kada je ostala bez muža, izgledala lijepo, privlačno i po mišljenju mnogih bila je jedna od najatraktivnijih udovica Indije. Nikada pored nje kasnije nije viđen nijedan muškarac. I sama bi se ljutila na kolege u vladi i ministarstvu koji su joj namještali udvarače ili na drugi način željeli da iskoriste poziciju udovice. Držala se uvijek uspravno i na distanci, i mnogima je postalo jasno da sa Indirom ne mogu manipulisati.
Mimo porodice, privatni svijet premijerke Indije dijelom je ispunjavala usamljenost. Imala je svega dvije-tri osobe koje je smatrala prijateljima. U tišini kuće čula bi se samo muzika, koju je nazivala “dušom života”. Čitala je knjige, najradije Romena Rolana, a prava zabava bio je kućni ljubimac, pripitomljeni leopard. U suštini, bila je osoba jednostavnog ponašanja i običnih navika, možda zato što je rano počela da brine o sebi, ne želeći ni svu raskoš koju joj je otac nudio. Voljela je da obuče pamučni sari, samo ponekad svileni, ispod kojeg su jedva virile drvene sandale. Mnogi su njen lik zapamtili po vedrom pogledu krupnih smeđih očiju i nasmiješenom licu, ali i po bijelom pramenu kose.
GRACIJA 54/2015.
Priredila Mila Durić
