Svakim danom je sve više ljudi koji pate od alergija, što se pripisuje klimatskim promjenama, zagađenosti životne sredine i savremenom načinu života. Alergije koje su se nekada smatrale prolaznim problemom, danas su ozbiljan rizik za zdravlje. Svaki četvrti Amerikanac, naprimjer, pati od alergijskog kijanja ili rinitisa, dok kod nas ne postoje precizni podaci o zastupljenosti alergijskih oboljenja.
Najčešće su u pitanju osobe starosti između 25 i 40 godina, s tim da je veći broj žena nego muškaraca. Kada je alergija u pitanju, ne postoje određene rizične grupe, neko je preosjetljiv, a neko nije. Alergija se može pojaviti bilo kada, u bilo kom uzrastu, ali je najčešća kod djece i mlađih osoba. Kako se iznenada pojavi, isto tako može i da nestane.
Kako nastaje?
Svijet i sve što je u njemu vrvi mikroorganizmima, većina nije štetna i u organizmu neće izazvati nikakve reakcije. Potencijalno štetni mikroorganizmi će da podstaknu organizam na stvaranje antitijela koja će im se opirati. Alergija, dakle, nastaje kada tijelo reaguje na neki nadražaj – alergen. Alergen je svaka supstanca koja izaziva alergičnu reakciju kada se nađe u organizmu. Organizam alergične osobe ne pravi razliku između štetnih i neštetnih tvari – počinje da stvara antitijela, podstičući složenu lančanu reakciju pri kojoj vrijedno radi kako bi izbacilo “strano tijelo”.
Kada se alergen sukobi sa antitijelom, usljed lokalne reakcije se prošire sitni krvni sudovi, ispuštajući tečnost u okolno tkivo koje otiče, stvara se višak sluzi, a može doći i do grčenja mišića. Jedan od najjačih alergena je polen. Dolaskom sunčanih i toplijih dana u vazduhu se pojavljuje polenska prašina, koja je jedan od najjačih alergena. Dok je neke od alergena moguće eliminisati, sa polenom je to nemoguće jer ga u proljeće ima svugdje. Već krajem februara u vazduhu se mogu naći polenova zrnca drveća, u aprilu trave, a od avgusta do kraja oktobra polen korova. Kako su zrnca polena veoma sitna, lako dospijevaju u disajne puteve. Osobe preosjetljive na polen reaguju određenim tegobama jer njihov imunitet prihvata polen kao strano tijelo – bijela krvna zrnca ili leukociti počinju da stvaraju imunoglobulin E, kao antitijelo.
Simptomi alergije
Simptomi alergije na polen najčešće se ispoljavaju na organima za disanje ili na koži, a njihov intenzitet zavisi od koncentracije polena u vazduhu, dužini izlaganja i individualnoj osjetljivosti. Problemi počinju s pojavom polena, a najčešće se povlače sa prestankom cvjetanja biljke koja izaziva reakciju. Lokalna reakcija je uvijek ista, ali simptomi zavise od toga u kojem dijelu organizma se “borba” odvija. Sukobi li se alergen sa antitijelom u nosu, nastaje alergična upala nosa; ako se to desi u plućima, nastaje astma; desi li se na koži, nastaje urtikarija (osip) ili ekcem. Ekcem se javlja u prvim mjesecima života, alergijsko kijanje tokom prvih godina života, a kasnije astma. Kod nekih osoba simptomi se mogu povući nakon puberteta, ali mogu da traju i tokom cijelog života. Mada alergijski poremećaji izgledaju vrlo različito, uvijek su posljedica istog sindroma prenaglašene reakcije.
Nasljedni faktor
Iako se oblici alergija razlikuju, sklonost prema alergičnim reakcijama je nasljedna i javlja se iz generacije u generaciju, mada ne obavezno u svakoj. Otac koji pati od peludne groznice može da ima dijete koje će patiti od čestih urtikarija izazvanih nekom od namirnica. Ako jedan roditelj pati od alergije, šansa da i dijete bude alergično je 25 %, a ukoliko su oba roditelja alergična, procenat se povećava čak na 80 %.
Liječenje
Na prvi znak reagovanja organizma na neki alergen potrebno se obratiti ljekaru. Siguran način u dijagnostikovanju alergija su kožni testovi, pomoću kojih se određuje prisustvo antitijela u koži koja reaguju na određeni alergen. Kod veoma izraženih simptoma i u slučaju neefikasnog djelovanja ljekova, preporučuje se vakcina ili specifična imunoterapija na alergen na koji je pacijent preosjetljiv. Veoma je važno redovno pratiti koncentraciju polena u atmosferi, kako za pravilnu dijagnozu, tako i za terapiju. Zdrav način života: bavljenje sportom, pravilna ishrana, povećan unos vitamina A i C tokom zime, mogu da ublaže intenzitet alergijske reakcije.
SAVJETI
- Ne izlazite iz kuće ujutro između 5 i 10 časova, tada je najveća koncentracija polena u vazduhu.
- Ne izlazite ako je vjetrovito.
- Ako radite u bašti, stavite masku.
- Ne držite cvijeće u stanu.
- Kada uđete u kuću, obavezno se presvucite i istuširajte.
- Odjeću ne sušite na otvorenom.
- Zatvorite prozore na kući i automobilu.
- Redovno uzimajte ljekove (ne prekoračujte preporučenu dozu).
- Najjednostavniji i veoma efikasan način zaštite je namazati unutrašnjost nosa običnim jestivim uljem (ako ispušete nos, ponovite postupak).
ALERGIJSKE REAKCIJE
Alergijski rinitis – jako kijanje, začepljen nos ili pojačano lučenje prozirnog sekreta, svrab u nosu, očima i ušima, oslabljen i potpun gubitak čula mirisa, suzenje očiju.
Alergijska astma – osjećaj težine u grudima, otežano disanje sa karakterističnim prodornim zvukom (slično zviždanju), gušenje, nedostatak vazduha.
Alergijski ekcem – najčešće na obrazima, unutrašnjoj strani laktova, korijenu šake i unutrašnjoj strani koljena.
Koprivnjača ili urtikarija – slab ili izražen osip crvene boje i iznad nivoa kože, izražen svrab.
