Razgovarala Marina Strugar
Foto Dado Ljaljević
Sara Arianna Serhatlić (28) prva je stekla titulu magistra Orkestarskog dirigovanja u istoriji Muzičke akademije i Univerziteta Crne Gore. Bila je stipendistkinja fondacije Konrad Adenauer, Ministarstva prosvjete Crne Gore i Atlas grupe. Dobitnica je nagrada Univerziteta Crne Gore i Prijestonice Cetinje. Sara Arianna autorka je kompozicija i aranžmana za gudački kvartet, a autorske radove izlagala je na konferencijama o muzičkom nasljeđu Crne Gore.
Nedavno je upriličen cjelovečernji koncert Crnogorskog orkestra mladih pod njenom dirigentskom palicom, a na programu su bila zahtjevna djela baroknih kompozitora. “Svako djelo barokne epohe predstavlja poseban izazov za dirigenta, bilo da je riječ o instrumentalnom ili vokalno-instrumentalnom stvaralaštvu. Obiluje specifičnim izvođačkim, tehničkim i umjetničkim zahtjevima koje treba ‘izvući’ od soliste i orkestra i prenijeti publici. Jedan od temeljnih i presudnih faktora za uspješno i dobro izvođenje kompozicije je upravo dirigentski pristup samom izvođenju. Dirigent kao centralna ličnost, u ovakvom trenutku pristupa sa njemu unaprijed poznatim specifičnostima i stečenim znanjem o stilskim obilježjima, vrsti i veličini ansambla. S druge strane, barokna partitura sadrži malo detalja koji se odnose na samo izvođenje kompozicije, a novije redakcije mogu donekle da upute na način interpretacije. Upravo to čini izvođenje baroknih djela posebnim i drugačijim. Osim što pokazuje znanje i pripremljenost, dirigent svojim pristupom prezentuje i svoju muzikalnost i viziju određenog muzičkog djela. Epoha baroka ne obiluje uputstvima kompozitora na koji način djelo treba izvesti, kao što je slučaj sa kasnijim epohama, što izvođaču i dirigentu daje slobodu u kreativnosti, ali i predstavlja izazov jer je neophodno zadržati originalni barokni zvuk.”
Prvi ste stekli titulu magistra Orkestarskog dirigovanja u istoriji Muzičke akademije i Univerziteta Crne Gore. Koliko ste ponosni na sebe, na uloženi rad i trud i u kom smjeru biste voljeli da se dalje razvija Vaša karijera?
– Biti prva dirigentica koja je stekla zvanje magistra Orkestarskog dirigovanja na državnom univerzitetu u Crnoj Gori predstavlja veliku čast, ali obavezuje na odgovornost i usavršavanje. Ponosna sam na sebe, na uloženi trud i rad, jer sam odlučila da ostanem i “koračajući makadamom” steknem diplomu upravo u Crnoj Gori. Pripreme za izvođenje djela, počevši od pronalaženja orkestra za koncert, podjele partitura članovima orkestra, do dana kada će se održati koncert, trajale su mjesecima. Iako svjesna da je procedura i sama priprema magistarskog koncerta izuzetno kompleksan proces, ni u jednom trenutku nisam pomislila da odustanem od zacrtanog cilja. Posebnu zahvalnost dugujem mentoru, doc. mr. Dariju Vučiću, na ukazanoj podršci, pomoći i pruženom znanju. Zahvaljujem mu što me uvijek motivisao da budem još vrijednija, razmišljam pozitivno i da ne odustanem od svoje namjere. Zapravo, za mene proces učenja počinje tek sada, predstoji usavršavanje i sticanje iskustva u radu sa različitim ansamblima, solistima i dirigentima. U dosadašnjem periodu sam dirigovala Orkestrom Muzičke akademije sa Cetinja, Crnogorskim orkestrom mladih i Orkestrom i horom Don Bosko centra iz Podgorice. Često prisustvujem probama Crnogorskog simfonijskog orkestra i imam priliku da posmatram rad dirigenata koje angažuje Muzički centar Crne Gore. U daljnjoj karijeri bih željela da dirigujem na festivalima koji se održavaju u Crnoj Gori, pohađam masterklasove kod raznih dirigenata, a najviše od svega želim da me slijed okolnosti i neizvjesna ekonomska situacija ne “natjeraju” da se bavim drugim poslovima, već odabranom profesijom. O trećem ciklusu studija trenutno ne razmišljam, ali ih ne isključujem iz svoje budućnosti. Biti prvi u nečemu jasno upućuje na zaključak o položaju ovog poziva u našem društvu i našoj državi, kao i da su masivnija ulaganja u sferi kulture zaista neophodna. Investicija u mlade kadrove i kulturu je investicija u budućnost Crne Gore.
Koja je najljepša stvar u dirigovanju?
– Koliko se lideri u ostalim profesijama međusobno razlikuju, toliko se razlikuju i dirigenti. Svaki na svoj način organizuje složeni sistem u kome određeni broj ljudi treba da se uklopi u zajedničku muzičku cjelinu, ostvarujući pri tome veoma različite zadatke date u partituri. Kao kod velikog satnog mehanizma, sve se mora dešavati sinhronizovano, iako su muzičari ljudi veoma različitih senzibiliteta, ideja, sposobnosti, pa i obrazovanja. Dirigent je tu da, svjestan velikog broja činilaca u složenom procesu, na što lakši način muzičare usmjeri u istom pravcu tako da mehanizam radi podmazano. Analiza je u središtu procesa učenja dirigenta. Oblik i struktura, melodijska i harmonska kretnja muzičkog toka, artikulacija, ritmički odnosi, distribucija i upotreba dinamike i muzički prioriteti utiču na konačni koncept i interpretaciju kompozicije. Kada potpuno “uroni” u partiture i istoriju djela, dirigent prerasta u legitimnog “portparola” kompozitora. Najljepša stvar koju dirigovanje pruža je prilika da postanete kustos remek-djela klasične muzike, inkubator novih djela i javni izvođač, kao i sinergija i djelovanje na podijumu sa ansamblom bez ijedne izgovorene riječi. Dirigovanje dodjeljuje ne jednu, već dvije uloge: jednu tokom proba, a drugu tokom koncerta. Na probama dirigent je u ulozi učitelja, lidera, odnosno vođe grupe, dok na koncertu postaje posrednik između ansambla, muzičke kompozicije i publike.
Muzika je obilježila i Vaše odrastanje, posebno je na to uticao Vaš otac Mirsad Serhatlić, kompozitor i član grupe Makadam.
– Potičem iz muzičke porodice, prađed je bio violinista, dirigent hora i tamburašog orkestra krajem 19. i početkom 20. vijeka, a otac je afirmisani jugoslovenski i crnogorski kompozitor i lider grupe Makadam. Vjerujem da je umjetnost sama odabrala mene. Kasnije sam iz palete profesija iz sfere muzike izabrala onu koja je, po mom mišljenju, najizazovnija i najsvestranija – dirigovanje. Svoju “misiju” doživljavam kao pokretačku. Želim da inspirišem mlade ljude, naročito žene, da slijede svoje snove, ciljeve, da budu dosljedne, uporne, privržene onome što su njihove vrijednosti i ideali kojima su vođene.
Vašim rukama oblikujete harmoniju jednog muzičkog djela, koncerta, doživljaj publike, dajete mu lični pečat… Koje to značajne odrednice čine dirigentsku komunikaciju uspješnom?
– Dirigent stoji pred velikim brojem izvođača i, za razliku od njih, bez mogućnosti da proizvede zvuk, ali ipak ima moć da oblikuje velika djela muzičke umjetnosti. Dirigentove oči, naizgled svevidjeće, uši svečujuće, usredočene su na muzičku inteligenciju koja ima zadatak da tumači arhitekturu djela i zatim je prenese. Dirigent je svjestan da članovi orkestra od prve probe očekuju muzički okvir unutar kojeg će se izvoditi djelo i dosljedan skup signala, odnosno dirigentskih kretnji. Sve to zahtijeva intenzivnu pripremu. Koliko su važni muzički kvaliteti jednog dirigenta, toliko se ne smiju preskočiti komunikacijske i socio-emocionalne vještine dirigenta, a to su one vezane za muziku, uključujući umjetničku intuiciju, muzikalnost, ekspresiju, tehniku, i one vanmuzičke, uključujući sigurnost, entuzijazam, inicijativu, komunikaciju, samopoštovanje. Zanimljivo je da je za dirigenta posebno važan kontakt očima sa izvođačima u ansamblu. Oči imaju moć da ukažu na upade, da upozore izvođače na teške dionice i da deluju kao sredstvo emocije ili ekspresije, upotpunjujući kretanje dirigentske palice.
Vaše interesovanje za muziku je i naučne prirode. Zapravo, u fokusu Vašeg istraživačkog rada je muzičko nasljeđe Crne Gore. Koliko ta istraživanja utiču i na Vaš autorski rad. Da li i iz muzičke tradicije crpite inspiraciju?
– Uprkos činjenici da se kulturno nasljeđe vezuje i da je oblikovano u prošlosti, ono ima krucijalnu ulogu u razumijevanju i kreiranju sadašnjosti i jednako utiče na našu viziju budućnosti. Dakle, kao izraz svih znanja, vrijednosti, tradicija i uvjerenja, kulturno nasljeđe iziskuje aktivnu egzistenciju, interpretiranje i proaktivnost pojedinca, ali i cijelog društva, i to u svim sferama. Na taj način će biti preneseno budućim generacijama i “oteto” iz ruku zaborava. Temeljni zadatak umjetnika, posebno mladih, jeste da se bez prepuštanja “namjernoj amneziji” kritički osvrnu na sjećanja, praksu, ideje i ideale koji su obilježili i koji danas obilježavaju crnogorsku muzičku baštinu. Naravno, ideje i inspiracija se mogu crpiti i iz kulturnog nasljeđa Crne Gore, ali i iz svega što nas okružuje. Jedinstvena atmosfera koja izrasta iz interakcije mnogih različitih faktora, od društvene i opšte istorije, pejzaža i klime, kulture i umjetnosti, utiče i kreira viziju dirigenta u radu. Za mene bi posebna čast bila, ukoliko budem imala priliku, da jednog dana dirigujem djela crnogorskih kompozitora, kojima treba dati veći prostor na domaćoj sceni.
Crnogorski orkestar mladih okuplja uspješne mlade crnogorske muzičare i prvenstveno se obraća publici novije generacije. Koliko uspijevate da doprete do mladih slušalaca umjetničkom muzikom?
– Da bi se potpuno uživalo u stvaralaštvu i djelima bilo koje epohe ili kompozitora, potrebno je da se ta muzika razumije u pravom smislu te riječi. Čini se da ljudi više uživaju u popularnoj muzici zato što je posmatraju iz sopstvenog kulturnog konteksta u kom je ta muzika nastala. U tom svijetlu, da bi se poznavala klasična muzika, savremena ili ona iz ranijih epoha, moraju se razumjeti društvene i kulturne prilike u kojima je stvarana i pod kojim okolnostima se razvijala. Crnogorski orkestar mladih je veoma perspektivan ansambl, dosad su ostvarili veliki broj zapaženih nastupa, i publiku nerijetko čine jako mladi ljudi. Koristim priliku da im se zahvalim na kvalitetnoj saradnji i uspješnom koncertu. Energija, povjerenje, ohrabrenje koje sam osjetila dirigujući ovim ansamblom, jednom riječju – neopisivo. Vjerujem da je neophodno formiranje još mnogih sličnih ansambala, ili kvarteta, kako bi savremena klasična muzika bila “servirana” mladim ljudima u svakom kutku.
Tu misiju ostvarujete i kao urednica kulturnog programa u Univerzitetskom sportsko-kulturnom centru.
– Moj društveni angažman i aktivizam počinje 2013. godine, kada sam izabrana za predstavnika Muzičke akademije u Studentskom parlamentu Univerziteta Crne Gore. Kasnije mi je ukazana čast da, kao predsjednica Studentskog parlamenta Univerziteta Crne Gore (2016-2018), budem i delegat crnogorskih studenata na brojnim skupštinama i konvencijama Evropske studentske unije, a samim tim putujem i upoznajem mlade ljude sa različitim bekgraundom. Krunu mog predsjedničkog mandata predstavlja organizacija Skupštine Evropske studentske unije u Crnoj Gori u kojoj je učestvovalo 120 delegata iz gotovo svih zemalja sa evropskog kontitenenta. Ponosna sam na svoj tim i kolege, koji su bili izuzetna podrška i veliki oslonac u organizaciji najvećeg događaja u državi iz sfere visokog obrazovanja. Organizacijom događaja ovakvih razmjera, postali smo najmlađa studentska nacionalna unija koja je ostvarila takav poduhvat. Godine 2019. ukazana mi je čast da budem dio predsjedavajućeg tima na zasijedanju Skupštine Evropske studentske unije u Sofiji, uz kolege iz Holandije, Irske i Švedske, i time postala prvi član ovog tima porijeklom iz jugoistočne Evrope. Danas, kao urednica kulturnog programa, imam priliku da nastavim saradnju sa studentima i mladim ljudima, osmišljavam projekte i kulturno-umjetničke događaje, koji su veoma važni za funkcionisanje i zdravlje mladih ljudi, imajući u vidu okolnosti u koje nas je dovela globalna pandemija. Projekti se pretežno realizuju u saradnji sa Karijernim centrom UCG i Studentskim parlamentom UCG i namjenski se rade prema aspiraciji i interesima studenata. Umjetnost se razvija posebno brzo u nekonformnim okolnostima. Jednostavno su i neke nepredviđene okolnosti bogom dane za umjetnike, da nas isprovociraju da damo neka nova rješenja na date situacije. Vjerujem da će virtuelna stvarnost, na kojoj se insistira, podržati stvaranje umjetničkih projekata i privući publiku mlađe generacije.
I na drugim poljima iskazujete pregnuće za bolje mogućnosti za ostvarivanje mladih ljudi na brojnim poljima, naročito studenata. Članica ste Tima stručnjaka za reformu visokog obrazovanja u okviru Nacionalne Erasmus kancelarije u Podgorici. Kakvim ciljevima težite u toj sferi djelovanja?
– Erasmus+ program promoviše institucionalnu saradnju Evropske unije i partnerskih zemalja, koja je fokusirana na reformu sistema visokog obrazovanja i univerziteta. Dužnost svih članova Tima stručnjaka za reformu visokog obrazovanja u okviru Nacionalne Erasmus+ kancelarije u Podgorici je da pružaju ekspertsku pomoć, promovišu i povećavaju napredak u modernizaciji sektora visokog obrazovanja u skladu sa ciljevima Bolonjskog procesa. Kao član, imam priliku da učestvujem na međunarodnim konferencijama i regionalnim seminarima u vezi sa modernizacijom visokog obrazovanja, a stečenim iskustvom mogu da dam doprinos crnogorskom prostoru visokog obrazovanja. Oduvijek sam smatrala da svaki pravi intelektualac treba da bude svestrana ličnost i da svoja interesovanja usmjeri i na druga polja, osim primarne profesije. Prijatan osjećaj na sceni, koji posjedujem kao mladi dirigent, sigurno dugujem višegodišnjem iskustvu u raznim tijelima na Univerzitetu Crne Gore, radnim grupama, ljetnjim školama, kulturnim razmjenama i dvogodišnjem mandatu na čelu krovne studentske organizacije državnog univerziteta.
Predstavili smo samo neke od segmenata Vaših zanimanja, interesovanja i aktivnosti, a šta volite da slušate mimo klasične muzike, u čemu još uživate?
– Posebno sam vezana za porodicu i prijatelje. Težim ka svestranosti. Volim da provodim vrijeme u prirodi, planinarim, putujem, učim strane jezike i ljubitelj sam kvalitetne svjetske književnosti i kinematografije. Odrasla sam uz italijansku kanconu festivala u San Remu i slušajući muziku sa gramofonskih ploča. Od popularne muzike izdvajam grupu Toto, Stivi Vondera i Emu Marone. Filmska muzika zauzima posebno mjesto, a omiljeni kompozitori su Enio Morikone i Džon Vilijams. Vatreni sam navijač crnogorske reprezentacije, u skladu sa slobodnim vremenom pratim Ligu šampiona, Formulu 1, NHL i NBA utakmice i navijam za fudbalski klub Bajern Minhen. I da, obožavam svoja dva imena.
GRACIJA 196/novembar 2021.
