Pušenje, alkohol i pretjerano izlaganje suncu navike su koje izazivaju najviše stresa i štete organizmu, znatno povećavajući svakodnevne, neophodno potrebne doze vitamina. Alkohol i nikotin dovode do pretjerane oksidacije ćelija i obično su povezani s avitaminozom. U tom slučaju korisna je takozvana funkcionalna hrana*, kao i funkcionalni dodaci prehrani koji će djelovanjem na ćelijskom nivou da nadoknade eventualne nedostatke, ograničavajući efekte slobodnih radikala koji se “nakupljaju” u organizmu. Što se tiče pretjerane izloženosti sunčevim zracima, to je jedini primjer kada vitaminske i dodatke prehrani treba uzimati preventivno, a ne kako bi se nadoknadio njihov nedostatak. Kako bi koža ostala kompaktna i hidratizovana uprkos djelovanju UV zraka, potrebno je prethodno reagovati.
A VITAMIN Za zdravlje očiju Prisutan je u obliku retinola, životinjskog porijekla, i karotenoida, biljnog porijekla. Koristan za zdravlje očiju i održavanje funkcija epiderme. Pospješuje zaštitno djelovanje kože i sluzokože grla, nosa i sistema za varenje, neophodan za rast zuba i kostiju. Zajedno sa C i E vitaminima veoma je prisutan u kozmetičkim proizvodima. Značajniji prehrambeni izvori vitamina A su jaja, mlijeko i mliječni proizvodi, šargarepa, tikva, spanać i kajsije.
View this post on Instagram
B kompleks Za ljepotu i dobro raspoloženje B1 ili tiamin pospješuje rad nerava, mišića, srca i mozga i djeluje na stvaranje hormona (zovu ga hormonom dobrog raspoloženja), a ima ga u pšeničnim klicama, integralnoj pšenici, grašku, pasulju, kikirikiju i mesu. B2 ili riboflavin služi za stvaranje antitijela i crvenih krvnih zrnaca, a izvor su mu: mlijeko, jaja i meso, te zeleno lisnato povrće i integralna pšenica. B3 pospješuje eliminisanje toksina iz organizma, a najbolji izvori su pivski kvasac, kikiriki, riba i meso. B5 je potreban koži i kosi, a nedostatak ubrzava nastanak bora; ima ga u kvascu, džigerici i ribi (losos) te povrću, jajima i žitaricama. B6 ima važnu ulogu kod prevencije depresije, a potrebe su veće kod pušača i osoba koje konzumiraju alkohol. Najbolji izvor su mu krompir, banane, grožđice, džigerica, ćuretina i tunjevina.
VITAMIN B12 Za čvrsto tijelo i savršen metabolizam Važan u borbi protiv anemije. Rastvara se u vodi, olakšava apsorpciju gvožđa, jača krvne sudove, čuva zdravlje zuba i desni, te djeluje kao antioksidans, usporavajući starenje. Madona, Šarliz Teron i Viktorija Bekam pravi su fanovi ovog vitamina, smatraju ga snažnim oružjem koje tijelo održava čvrstim, a metabolizam savršenim. Sadrže ga svi proizvodi životinjskog porijekla.
VITAMIN C Snažan antioksidans Askorbinska kiselina rastvara se u vodi i ima različita pozitivna dejstva: olakšava apsorpciju gvožđa, jača krvne sudove, snižava holesterol, održava zdravlje zuba i desni, sprečava nastanak slobodnih radikala i snažan je antioksidans. Olakšava sintezu kolagena, usporava starenje i štiti od svih tipično ženskih bolesti. Zovu ga još antistres vitaminom, a ima ga u paprikama, paradajzu, agrumima i kiviju.
View this post on Instagram
VITAMIN D Za zdrave zube i kosti Rastvoriv u mastima, organizam ga sintetizuje tokom izlaganja suncu i veoma je važan za kosti, zube i kosu. Upravlja apsorpcijom i održavanjem ravnoteže kalcijuma i fosfora. Potrebe su izraženije tokom rasta, kako ne bi došlo do bolesti deformacije kostiju. Produžava mladost, jača kosti, zube, mišiće i nerve. Najviše ga nalazimo u masnoj ribi, džigerici, mliječnim proizvodima, jajima, a deset minuta sunčanja dnevno osigurava polovinu dnevnih potreba.
VITAMIN E Za imunitet i zdrav seksualni život Topiv u mastima, poznat kao snažan antioksidans i sredstvo za borbu protiv anemije. Dobija se iz sjemenki i hladnim presovanjem ulja, djeluje stimulativno i pročišćavajuće, usporava starenje i pozitivno djeluje na fizičku kondiciju. Nedostatak može izazvati reproduktivne probleme i kod žena i kod muškaraca. Čuva mišiće i funkcionalnost polnih organa. Ima ga u ulju pšeničnih klica, orasima i sjemenkama, žumancetu i zelenom povrću.
VITAMIN I – inozitol Protiv umora Inozitol ili bios-I još je jedan član vitamina B kompleksa. Neophodan je za rast ćelijskog volumena i učestvuje u stvaranju ATP-a, pokretača mišića. Prevenira pojavu promjena na koži, nervima i mišićima, a nedostatak uzrokuje bolove u mišićima, umor, ljuštenje površinskog sloja kože. Nalazimo ga u mliječnim proizvodima, žumancu i morskim plodovima.
VITAMIN K Za čvrste kosti i gipkost Obavezna je njegova prisutnost u organizmu jer učestvuje u koagulaciji krvi, smanjuje krvarenje kod produženog menstrualnog ciklusa, a prevenira pojavu osteoporoze. Crijevne bakterije proizvode oko pola potrebne količine, a ostatak unosimo hranom. Nalazimo ga u zelenom lisnatom povrću, zelenom čaju, soji, jajima, telećoj i svinjskoj džigerici. Nedostatak ovog vitamina veoma je rijedak kod odraslih osoba.
View this post on Instagram
VITAMIN M Obavezan u trudnoći Ako niste čuli za ovaj vitamin iz grupe vitamina B kompleksa sigurno jeste za folnu kiselinu, kako ga još zovu. Veoma je važan u prvim mjesecima trudnoće. Učestvuje u stvaranju eritrocita i suprotstavlja se lošem holesterolu, a najviše ga ima u pivskom kvascu, pečurkama i orašastom povrću. Usljed nedostatka javljaju se problemi s varenjem i kožom, te je otežano začeće.
VITAMIN N Za fizički aktivne Zove se još i liponska kiselina. Koristan je za kontrolisanje mišićne glukoze, te prevenira bolesti kao što su katarakta i moždani udar. Ima ga u crvenom mesu, krompiru, spanaću.
VITAMIN PP Za mentalno zdravlje Nikotinamid ili PP – od pellagra-preventing, jer je otkriven tokom istraživanja pelagre, bolesti koja se javlja u siromašnim krajevima, gdje u ishrani nedostaje proteina, a nastaje zbog nedostatka vitamina B3. Nedostatak se manifestuje dermatitisom, a u težim oblicima pretjeranim umorom, hroničnom depresijom i problemima s pamćenjem. Nalazimo ga u žitaricama, mesu i pivskom kvascu.
*Šta je zapravo funkcionalna hrana? Sve je popularniji koncept “samoliječenja” i brige za zdravlje putem posebnih prehrambenih proizvoda i dodataka prehrani, te je tržište sve bogatije suplementima i proizvodima koji su negdje između lijeka i hrane. Nije lako odrediti granice između konvencionalne, funkcionalne hrane, organski uzgojene hrane, suplemenata, nutraceutika, te funkcionalna hrana u širem smislu obuhvata hranu koja je prirodno nutritivno, obogaćena funkcionalnim sastojcima, hrana iz koje su uklonjene određene supstance, u kojoj su izmijenjene osobine pojedinih komponenata… Jednostavnije rečeno, funkcionalna hrana je tradicionalna hrana koja sadrži dodatke koji je čine funkcionalnom (naprimjer jogurt s probiotičkim bakterijama), a može se kategorizirati prema uticaju na zdravlje pojedinog organa ili sistema organa. (izvor Vitamini.hr)
Priredila Snežana Crkvenjaš